၂ဝ၂ဝ-ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၄-ရက်နေ့က ဒို့မြေကွန်ရက်၊ Burma Environmental Working Group (BEWG)၊ မေတ္တာဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းနှင့် Kayah Earthrights Action Network (KEAN) တို့ ပူးပေါင်းပြီး ဖက်ဒရယ်မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှုစကားဝိုင်းကို zoom meeting မှာ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့စီက ဦးဆောင်ဆွေးနွေးသူတစ်ဦးစီ ပါဝင်ဆွေးနွေးခဲ့ကြပြီး တစ်နာရီခွဲကြာမြင့်သည့် အဆိုပါ အစည်းအဝေးကို ဒို့မြေကွန်ရက်ဖေ့စ်ဘုတ်ခ်[1] စာမျက်နှာမှာ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပါတယ်။ Zoom မှာ တက်ရောက်ဖို့ စာရင်းပေးသွင်းသူ[2] စုစုပေါင်း ၉၈-ဦးရှိပြီး ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်စာမျက်နှာပေါ်တင်ထားတဲ့ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှုဗီဒီယိုကို ကြည့်ရှုမှု အကြိမ်ရေ ၁,၈ဝဝ ထိ ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။
ဖက်ဒရယ်မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှု စကားဝိုင်း ပြုလုပ်ရခြင်းရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်က “အစိုးရရဲ့ မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေအတွင်းက စိုးရိမ်ပူပန်စရာတွေကို ထောက်ပြဆွေးနွေးနိုင်ဖို့” နဲ့ “ဖက်ဒရယ်မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှုအတွက် တောင်းဆိုချက်တွေကို စုစည်းဖော်ထုတ်ဆွေးနွေး” ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဆွေးနွေးပွဲအတွက် အခြေခံ စဉ်းစားချက်တွေက –
* မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ လက်ရှိမှာ ဘယ်လို အခင်းအကျင်းတွေ ရှိနေသလဲ?
* ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေရဲ့ လားရာက ဘယ်ကိုသွားနေလဲ? ဖက်ဒရယ်ပန်းတိုင်ကနေ သွေဖီနေပြီလား?
* ဖက်ဒရယ်မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှုဆီရောက်ဖို့ ဘာတွေလုပ်လို့ရမလဲ? ဘယ်လိုလုပ်လို့ရမလဲ?
ဆွေနွေးပွဲကို အဓိက ၂-ပိုင်းခွဲဆွေးနွေးခဲ့ပြီး အမေးအဖြေကဏ္ဍနဲ့ အဆုံးသတ်ထားပါတယ်။ ပထမပိုင်းမှာ သမိုင်းကြောင်းနဲ့ ယနေ့ကာလအထိ ပြန်လည်သုံးသပ်မှုတွေ၊ လက်ရှိ အခင်းအကျင်းတွေကို ဆွေးနွေးကြပြီး ဒုတိယပိုင်းမှာ ဘယ်လိုရှေ့ဆက်လို့ရမလဲဆိုတာကို ဆက်လက်ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ ဦးဆောင်ဆွေးနွေးသူ တစ်ဦးစီက ဆွေးနွေးခဲ့တဲ့ မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးနဲ့ ဖက်ဒရယ်မြေယာစနစ်ဆိုင်ရာ ခေါင်းစဉ်တွေက အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါတယ် –
- သမိုင်းအခင်းအကျင်း၊ မြေယာကဏ္ဍသုံးသပ်ချက်နှင့် ဖက်ဒရယ်ပန်းတိုင်
ဒီခေါင်းစဉ်ကို ဒို့မြေကွန်ရက်က ကိုစည်သူက ဆွေးနွေးပြောကြားပြီး သမိုင်းတစ်လျှောက် မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အခြေခံထားပါတယ်။ ဖက်ဒရယ်နဲ့ ဘာကြောင့်လွဲချော်နေရတယ်၊ ဖက်ဒရယ်လို့ဆိုရင် ဘာတွေက အဓိကကျတယ်ဆိုတာကို ဆွေးနွေးထားပါတယ်။
- ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဖြစ်စဉ်များ သုံးသပ်ချက်နှင့် ဖက်ဒရယ်အတွက်လားရာများ
ဒီခေါင်းစဉ်ကို KEAN က စောအယ်စေးက ဆွေးနွေးပြောကြားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ မြေကဏ္ဍမှာရှိနေ/ ဖြစ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ ယန္တရားတွေအပေါ် အသေးစိတ်သုံးသပ်ချက်တွေ ပါဝင်ပါတယ်။ ဖက်ဒရယ် မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှုဆီ ခရီးဆက်နိုင်မယ့် ဖြစ်နိုင်ခြေတွေကိုလည်း ထည့်သွင်းထားပါတယ်။
- အစားအစာထုတ်လုပ်မှုစနစ်၊ အစားအစာ အုပ်စိုးစီမံမှုနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်
ဒီခေါင်းစဉ်ကို မေတ္တာက မစန်းဝေက ဆွေးနွေးထားပြီး မြေ၊ အရင်းအမြစ်၊ အစားအစာစနစ်တွေ အကြားက ချိတ်ဆက်မှုတွေ၊ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ အစားအစာစနစ်အပေါ် အမြတ်ထုတ်နေမှုတွေကို ဆွေးနွေးပေးထားပါတယ်။ အသေးစားနဲ့ တစ်နိုင်တစ်ပိုင်တောင်သူတွေကို အစားအစာထုတ်လုပ်မှု စနစ်တွေကနေ ဘေးဖယ်ထုတ်ပြီး “မြို့ ပြ ကျူး” လို့ခေါ်တဲ့ သူတွေဖြစ်လာအောင် ဘယ်လို ဖိအားတွေ ဖြစ်နေစေလဲဆိုတာတွေအပေါ်မှာ မေးခွန်းတွေ ထုတ်ထားပါတယ်။
- မြေသယံဇာတ၊ ပဋိပက္ခနှင့် ဖက်ဒရယ်မြေစီမံအုပ်ချုပ်မှု
ဒီခေါင်းစဉ်ကို BEWG က ကိုခွန်ဦးက ဆွေးနွေးထားပြီးတော့ အတိတ်ကာလက ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေ ရပ်တန့်သွားရခြင်းအကြောင်းရင်း၊ လက်ရှိမှာလည်း အလားတူအခြေအနေတွေ ထပ်ဖြစ်လာနိုင်စရာရှိတယ်ဆိုတဲ့ ဆွေးနွေးချက်တွေကို ထည့်သွင်းဆွေးနွေးထားပါတယ်။ ပြည်ထောင်စု အစိုးရနဲ့ ပြည်နယ်အစိုးရတွေအကြားက အာဏာခွဲဝေမှုကိစ္စနဲ့ မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး/ စီမံအုပ်ချုပ်မှုအတွက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမယ့် R-ငါးလုံးကိုလည်း[3] အကြံပြုပြောဆိုသွားပါတယ်။
[1] မူလအစီအစဉ်တွင် ဒို့မြေကွန်ရက်နှင့် ခေတ်သစ်မီဒီယာ ဖေ့ဘွတ်ခ်စာမျက်နှာများတွင် တပြိုင်နက် တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်ရန် ဖြစ်သော်လည်း နည်းပညာပြဿနာအရ ဒို့မြေကွန်ရက်စာမျက်နှာပေါ်၌သာ ထုတ်လွှင့်နိုင်ခဲ့ပါသည်။
[2] ဆွေးနွေးချိန်တွင် ပါဝင်တက်ရောက်သူ ၆ဝ-ဦး ဖြစ်ပါသည်။
[3] အသိအမှတ်ပြုခြင်း၊ အစားပြန်လည်ပေးခြင်း/ကုစားခြင်း၊ အနာဂတ်အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်း၊ ကိုယ်စားပြုခြင်း၊ ပြန်လည်ခွဲဝေပေးခြင်း
တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှု မှတ်တမ်းကို ဒို့မြေကွန်ရက် ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်စာမျက်နှာပေါ်တွင် ကြည်ရှုနိုင်ပါသည်။